MOB-versie | Naar grote versie



'Chefsache' en 'Habseligkeiten'

Bijzondere woorden:

1 maatschappelijke verhoudingen en ontwikkelingen

2 lievelingswoorden – woord van het jaar

3 enkele bijzondere benamingen

 

Veel van de woorden uit onderstaande lijst zijn niet in (online) woordenboeken te vinden.

Voor dieper gaande betekenis en achtergronden s.v.p. ook andere bronnen raadplegen.

Een ruime keus staat op 'Deutsche Welle': https://learngerman.dw.com/de/wort-der-woche-archiv/a-1716657

 

Lijst van Duitse woorden die wel eens door Nederlanders (in media en politiek) gebezigd worden:

http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_Duitse_woorden_en_uitdrukkingen_in_de_Nederlandse_taal

 

Overzicht 'Wörter des Jahres'

http://de.wikipedia.org/wiki/Wort_des_Jahres_%28Deutschland%29

 

Lijst van zogenaamde Unwörter: woorden die niet ‘politiek correct’ zijn maar denigrerend.

http://de.wikipedia.org/wiki/Unwort_des_Jahres_(Deutschland)

 

 

Duits Uitleg
Alleingang, der individuele actie (personen, instellingen, landen)
Anspruchsdenken, das Claimen van vermeende rechten. Verwant aan 'claimcultuur'.
Abwrackprämie, die Slooppremie van de overheid voor het slopen/laten vernietigen van oude auto's.

Ampelkoalition

Ampelparteien, die (mv)

Samenwerkingsverband van SPD (rood), FDP (geel) und Bündnis 90/Die Grünen (groen).
Armutszeugnis, das Bewijs van onvermogen (vroeger een document om voor de bedeling in aanmerking te komen). Nu: verwijt naar gezagsdragers of particulieren: 'het is een schande' dat jullie dat (niet) doen.
Augenweide, die Een mooi voorwerp/mooie persoon die de aandacht trekt. Licht verouderd, tegenwoordig: der Hingucker.
Aussteiger, der

Uit het reguliere, 'burgerlijke leven' stappen / niet meedoen. Begrip is ontstaan in de hippietijd (60er/70er jaren) alternatieve manier van leven kiezen, bijv. op een boerderij. Ook: uit een ideologische beweging stappen.

Azubi, der/die Voormaals, maar nog steeds in gebruik: Lehrling. Iemand die een beroepsopleiding doet vergelijkbaar met het Nederlandse leerlingstelsel.

Babyklappe, die

Anoniem een pasgeboren baby plaatsen: babyluik.
Ballermann, der 'Zuipcafé' op Mallorca waar bier met rietjes uit emmers werd gedronken. Nu algemeen voor kroegen waar veel gedronken wordt.
Bauchladen, der draagbare 'dienbladwinkel', verkoopwaar meestal snoep of fast-food (soms met echte gril)
Bauchlandung, die miskleun, (van: foute 'landing' in het zwembassin).

Befindlichkeiten (meerv.)

Mentale gesteldheid van individuen of groepen (gevoelens en belevenissen); wordt vaak spottend toegepast.
Begrüßungsgeld, das Iedere DDR burger die naar West-Duitsland kwam ontving 100 D-Mark cadeau (eenmaal per jaar tijdens bezoek).

Besserwessi, der

Betweter uit West-Duitsland

(voor personen die na de val van de muur in de voormalige DDR bemoeizuchtig optraden)

Bildung, die omvattende vorming m.b.t. alle aspecten: persoonlijkheid (karaktervorming), intellectuele inzichten, kennis, sociale vaardigheden

Bildungsmisere, die

Fatale crisis in het school- en opleidingssysteem.

bildungsferne Schichten (meerv.)

Laag opgeleide groepen/lagen van de bevolking.
Bratkartoffelverhältnis, das Samenleven van man en vrouw op grond van financiële en praktische reden (ontstaan na de Eerste Wereldoorlog. Nu verouderd woord.) 'Hokken' voor het gemak/voordeurdelers.
Bodenständigkeit, die In een regio geworteld/met beide benen op de grond/honkvastheid.
sturmfreie Bude Kamer van jongeren (tijdelijk) zonder toezicht door volwassenen; die Bude: marktstal met dak.
Bückware, die In de DDR: consumptiegoederen die alleen met connecties verkrijgbaar waren.

Chefsache, die

Belangrijke aangelegenheid die door de baas afgehandeld moet worden. Management issue.

Elchtest, der

(Schleudertest)

Elandtest voor het 'gedrag' van een auto bij uitwijkmanoeuvres (Oorspr. Mercedestest in Zweden). Figuurlijk ook voor andere 'ultimatieve tests.
Elefantenklo, das Één van de bijnamen van het Kanzleramtsgebäude.

Ellenbogengesellschaft, die

Egoïstische houding t.a.v. maatschappij/carrière.

Extra, das gewisse

Bijzondere individuele kwaliteiten/uitstraling.

X factor.

Extrawurst, die voor wie een aparte (betere) behandeling wil dan voor 'gewone stervelingen' gebruikelijk
Fachsimpelei, die bomen/ohaën over je vak of hobby (fachsimpeln)

Fanmeile, die

Straat/traject waarlangs de (voetbal) fans vieren en voorbijrijdende helden bejubelen.
Feierabendbrigaden (mv.) zwartwerkers/beunhazen in de bouw
Fingerspitzengefühl, das Fijngevoeligheid in sociale situaties / iets in de vingers hebben m.b.t.  met fijn materiaal werken.

Freikörperkultur,die

Leefwijze gebaseerd op naaktheid (niet alleen op het naaktstrand). Nudisme.
Flachlandtiroler, der Noord-Duitser = 'Nordlicht', van 'boven de bergen').
Fressen gefundenes (das) Iets (nieuws/een koopje) waar men direct op in wil springen/waar je op stond te wachten/meevaller.  (Koren op de molen - Wasser auf der Mühle)
Friesennerz, der Geel oliejack zoals beroepsvissers die dragen.

Fundgrube, die

Rijkgevulde 'grabbelton' waar je nuttige dingen/ideeën vindt.
Gassenhauer, der

Hitliedje dat door velen (vroeger op straat/tijdens het werk) vaak werd gezongen.

Geselle, der Na succesvolle afronding van een beroepsopleiding wordt de 'Gesellenprüfung' voor 'zelfstandige beroepsbeoefenaar' afgelegd.
Gammelfleisch, das Bedorven vlees dat desondanks in winkels wordt/werd verkocht. Vleesscandaal 2006.
Geisterfahrer, der

(Officieel: Falschfahrer). Wordt ook wel eens in overdrachtelijke zin gebruikt.

Spookrijder

geistige Armut, die

Niet in aanraking komen met intellectuele kennis.

'Zielige' vorm van domheid, ignorantie.

Generation Golf Generatie van de in de jaren 80 opgroeiende Duitsers wier levenswijze in het boek met gelijkluidende titel is beschreven. (Zie Wikipedia)

Gesamtkunstwerk, das

Samengaan van alle aspecten en meerdere kunstvormen in één kunstwerk (begonnen met: Wagner Opern)
Gesinnungsschnüffelei, die stiekem onderzoek naar ideologische waarden door geheime diensten (maar ook door burgers over medeburgers)
Gratwanderung, die Moeilijke beslissing/keuze waarbij de balans in het geding is. Spagaat moeten maken / op een dun koord balanceren. Ook: der Drahtseilakt.

Gretchenfrage, die

(Citaat uit 'Faust' van Goethe.) Hamvraag.

GroKo - Große Koalition, die Regeringscoalitie bestaande uit de 2 grootste partijen: CDU/CSU en SPD.

Gutmenschen (meerv.)

Spottend voor mensen die zich moreel verheven voelen of door anderen zo worden gezien.
Habseligkeiten (meervoud)

Bezittingen, meestal schamel eigendom dat mensen na een catastrofe konden redden.

Ook vaak poëtisch bedoeld.

Handlungsbedarf, der

urgentie om te handelen

(m.n. in gebruik bij 'bestuurszaken', politiek)

Hartz IV (Hartz vier) Bijstand, genoemd naar de bedenker.
Himmelfahrtskommando, das Gevaarlijke/onmogelijke missie (oorspronkelijk in de oorlog).
Hoffnungsträger, der Opkomend talent binnen een maatschappelijke beweging (bijv. een politieke partij).
Ich-AG AG: (die) Aktiengesellschaft = NV (Naamloze vennootschap). Vergelijkbaar met zzp(er): Zelfstandige zonder personeel.

Kaiserwetter, das

Prachtig zomerweer (droog, niet te warm, niet te koud), ideaal voor festiviteiten.

(Ontstaan in de keizertijd eind 19e eeuw.) 'Koningsdagweer' zou men in Nederland voor prachtig weer op Koningsdag kunnen gebruiken.

Kavaliersdelikt, der

 

Wetsovertreding zonder geweldtoepassing. Het woord vergoelijkt ' witte boorden criminaliteit'. Gebruiker erkent het als immoreel gedrag maar niet als crimineel.
Kavaliersstart, der Snel optrekken met doordraaiende banden en gierend motorgeluid.
Kiez, der Benaming voor volkswijken in grote steden, oorspronkelijk alleen Berlijn.
Klitsche, die kleine, provinciaalse winkel/zaak (denigrerend)
Knochenjob, der tropenjaren
Kurschatten, der Partner in een romance tijdens het verblijf in een kuuroord.
Landflucht, die Leegloop van het platteland. / Trek naar de steden.
Lebensabschnittspartner, der Partner gedurende een periode van je leven.
Liebestöter, der Onflatteus, onerotisch ondergoed.

Meister, der

(bijv. Kfz-Meister, Bäckermeister)

Officiële titel voor een beroepsopleiding, nadat er minimaal 5 jaar als 'Geselle' is gewerkt en het 'meesterdiploma' (Meisterprüfung) is behaald. Het diploma staat in niveau gelijk aan een universitaire opleiding.
Milchmädchenrechnung, die Op naïve, gesimplificeerde uitgangspunten baserende argumentatie (drogreden) of een onrealistische berekening van kosten voor een project
Mogelpackung, die

Letterlijk: Verpakking is groter/mooier dan de inhoud. (Ook: Schummelpackung)

Overdrachtelijk ook voor ideologische stellingen e.d.: De vlag dekt de lading niet.

Migrationshintergrund, der

Afstammend van immigranten
Mutterschutz, der wettelijke regels m.b.t. bescherming van (aanstaande) moeders m.n. arbeidsjuridisch.
Narrenfreiheit, die Zeer grote vrijheid/tolerantie (in verband met carnaval, als gewone regels niet gelden, maar ook als kritiek op bepaalde toestanden in de politiek/maatschappij).
Nesthäkchen, das het jongste kind (soms nakomeling)
Nordlicht, das Duitsers uit het noorden
Otto Normalverbraucher Jan Modal
Partylaune, die Leuke stemming op een feestje. Ook op grotere schaal: bijv. algemene positieve stemming tijdens de voetbal WK in 2006.

Pauschale, die

Pauschalreise, die Pauschalurteil, das

Vast bedrag voor leges/kosten; alles inbegrepen.

All-in reiscontract: ticket, maaltijden, uitstapjes etc.

alles over een kam scheren

Platzhirsch, der Oorspr.: dominante hertenbok op het bronst territorium/alfadier. Wordt toegepast op menselijke alfa's (op de 'apenrots').

Politikverdrossenheit, die

Afkeer van politiek (dus ook van verkiezingen). Politiekmoeheid.
Polterabend, der Feest enkele dagen voor een voorgenomen huwelijk: er wordt steengoed (van borden tot wc-potten) kapot gegooid dat door beide verloofden weer opgeveegd en in de afvalemmer geworpen moet worden. Gebroken porselein zou voor het bruidspaar geluk brengen.

Prinzipienreiter, der

 

bureaucraat, pedant, doordrammer, 'schoolmeester'

(ook: Paragrafenreiter)

Promi, der (die Promis) van: Prominenter (Mensch) - vergelijkbaar met de Nederlandse BN'er.
Quotilde Vrouw die haar functie dank aan een 'quotum-eis': excuustruus. Das Quotum: hoeveelheid  (melkquotum) of (minimaal/ maximaal) deel van een geheel (bijv. als percentage).
Sackgasse, die doodlopende straat (ook figuurlijk)
Saftladen, der slechte/slecht georgniseerde winkel
Salamitaktik, die onderhandelstrategie: stap voor stap aankaarten/steeds maar een klein beetje toegeven (steeds een dun plankje van de worst afsnijden)
Schlagende Verbindung Conservatief studentencorps waar (vroeger) gevechten met degen of sabel werden uitgevoerd (litteken in het gezicht: der Schmiss).
Schnappschuss, der fotokiekje (momentopname)
Schnapszahl, die getal dat uit minimaal twee dezelfde cijfers bestaat: 11 (carnavalsgetal), 666 bijbel openbaring Johannes: 'getal van het dier'.
Schokoladenseite, die De (zelf gevoelde) mooiste kant van het gezicht voor een foto. "Mijn voordeligste kant."
Schleuser, der mensensmokkelaar
Schwellenland, das Meestal in meervoud: Schwellenländer. Opkomende economieën, landen die westerse productiecapaciteit en levensstandaard benaderen.
Schwiegermutterstuhl, der

Grote ronde cactus:

der Goldkugelkaktus.

die Seele baumeln lassen zonder zorgen relaxen en niksen, een worden met jezelf

Seilschaft, die

Netwerk waarbij deelnemers vooral op eigen/onderling voordeel uit zijn, desnoods tegen het maatschappelijk belang in.

(Oorsprong: bergbeklimmen)

salonfähig sociaal acceptabel, geen taboe (meer)
Selbstläufer, der Artikel/Idee dat 'vanzelf loopt' / waarvoor geen reclame gemaakt hoeft te worden. (Economisch ook: der Verkaufsschlager/ Verkaufsknüller)
Servicewüste, die Slechte/geen service van winkels/organisaties op brede schaal dwars door het land.
Silberblick, der (einen ... haben) poëtisch/charmant voor: loensen (schielen, schielte, geschielt)

Soli, der

Solidaritätsabgabe/-zuschlag

Opslag bij de inkomstenbelasting om de kosten van de Duitse eenwording te financieren.
Sommerloch, das Komkommertijd

Spaßgesellschaft, die

Maatschappij/cultuur waarin het met name om de lol gaat (hedonisme). Ontstaan in de jaren na 1990.
Spesen (Zakelijke) kosten die vergoed worden
Spesenritter, der Werknemer met een ruime onkostenvergoeding 'die het ervan neemt'.

Spießbürger, der

Persoon met bekrompen houding t.a.v. de maatschappelijke normen en waarden. Bekrompen burgermannetje
Standbeine (mv)

Mehrere Standbeine ... om bijv. een inkomen te verwerven: meerdere banen / bedrijf: meer dan één productlijn of branche

(das Standbein: standbeen oorspronkelijk uit de sport).

Stiefmütterchen, das Voorjaarsbloem: das Veilchen (Viooltje).
Stolperstein, der Struikelsteen. Gedenkteken op het trottoir voor de huizen van mensen die door de nazi's werden verdreven.
Tante-Emma-Laden buurtsuper, kruidenier
Tapetenwechsel, der (Behoefte aan) Verandering van omgeving.
Torschlusspanik, die Angst geen keuze te kunnen maken en mogelijk achter het net te vissen.
Trittbrettfahrer, der Meelifter op successen van anderen, profiteur

Unwort, das

Ideologisch woord, niet politiek correct (bijvoorbeeld 'Wutbürger' of 'Gutmensch'.
Vergangenheitsbewältigung, die Worsteling  om in het reine te komen met het (nationaalsocialistische) verleden.
Versuchskaninchen, das proefkonijn (proefpersoon, proefobject)
Vitamin B B staat voor Beziehungen. In het Nederlands: vitamine c = connecties (om iets gedaan te krijgen).

Weltschmerz, der

Lijden aan de wereld, pessimistisch, algemene neerslachtigheid/melancholie.

Wende, die

Ommezwaai, verandering.

Wisseling van kanselier Schmidt naar Kohl (1982 na een motie van wantrouwen).

Tijd na de val van de muur (1989).

Weißwurstäquator, der Scheidingslijn tussen Beieren en de rest van Duitsland.

Wiedergutmachung, die

Morele schuld vereffenen. Slachtoffers compenseren (herstelbetalingen: oorlogsschulden betalen).

Wiedervereinigung, die Samenvoegen van West-(BRD) en Oost-Duitsland (DDR) in 1990.

Wirtschaftswunder, das

Economische bloei in West-Duitsland na de Währungsreform (nieuw geld) na 1948.
Wutbürger, der

Verongelijkte, gefrustreerde burgers die politieke beslissingen als willekeurig en niet in het belang van 'de bevolking' zien.

(O.a. in protestbeweging Pegida verenigd. NL: Aanhang van wijlen Pim Fortuyn en nu groep Wilders.)

Zeitgeist, der

Maatschappelijk klimaat:Wijze van denken en voelen van grote en/of invloedrijke groepen in een bepaald tijdperk.

Nederlands 'Tijdsgeest', uit het Duits overgenomen

Zickenalarm, der meisjesruzie

Zivilcourage, die

Morele moed, ingrijpen bij misstanden (bijv. klokkenluider/actie tegen 'zinloos' geweld. Zivil: burgerlijk i.t.t. militair. Courage; moed





Help | Contact  |  Instellingen  |  


Beter Spellen Beter Rekenen NU Beter Engels NU Beter Duits NU Beter Frans NU Beter Spaans Beter Bijbel



Martin van Toll Producties
in samenwerking met
Fundgrube Deutsch