Kurt Tucholsky (schrijver/dichter 1890-1935):
Wenn man einen Menschen richtig beurteilen will, so frage man sich immer:
"Möchtest du den zum Vorgesetzten haben?"
der Vorgesetzte: ........
de/een meerdere (baas): der Vorgesetzte, ein Vorgesetzter, zum Vorgesetzten
de/een voorzitter: der Vorsitzende, ein Vorsitzender (vereniging/vergadering)
Zelfstandig gebruikte bijvoeglijke naamwoorden: de uitgang is afhankelijk van der/die/das of woorden van de (m)ein-groep;
hier 3e naamval
vrouwelijk: die/eine Vorgesetzte
Het voorbeeld:
1. das Vorbild: in de betekenis van een voorbeeld nemen aan
2. das Beispiel: in de betekenis van bijvoorbeeld
In dem Film ........ es sich um einen Mann, ........ des Mordes verdächtigt wird.
handeln - handelte - gehandelt: zwak werkwoord, dus geen klinkerverandering
Zinsdeel 1: Es handelt sich um (4e naamval) einen Mann
Zinsdeel 2: Der Mann wird verdächtigt (Mann = der is onderwerp in de lijdende zin).
Jemanden (lijdend voorwerp) einer Tat/des Mordes verdächtigen (2e naamval): dit is een van de weinige overgebleven werkwoorden met de 2e naamval. Je treft deze werkwoorden nog in juridisch taalgebruik aan. (Zie hiervoor menupagina 'werkwoorden met een vaste naamval').
Jetzt wird es aber ziemlich eng.
eng: nauw, smal, krap
Met deze zin wordt bedoeld: het is moeilijk haalbaar, weinig kans op succes.
in die Enge treiben: in het nauw drijven
In het Nederlands kennen we ook de betekenis smal/nauw voor eng.
Het is eng, in de meest gebruikte betekenis: Es ist unheimlich (dus met -l-), beängstigend, gruselig. Het woord unheimisch (je niet 'thuis' voelen) staat niet meer in der Duden.
Nu wordt het gezellig: Jetzt wird's gemütlich.
benauwend: beklemmend
benauwende hitte: drückende Hitze
"Was sagen Sie als (niet betrokkene) ........ zum Thema 'Intelligenz'?"
Wat vindt u als buitenstaander van het onderwerp 'intelligentie'? (Grapje à la 'Loesje'.)
unbeteiligt: niet betrokken ('niet deelnemend')
Sie en Unbeteiligter zijn in deze zin verbonden door als: beide 'personen' zijn als het ware identiek en staan in de 1e naamval.
Der Unbeteiligte / ein Unbeteiligter: (mannelijk) zelfstandig gebruikt bijvoeglijk naamwoord.
Zonder woord uit de der- of (m)ein-groep volgt de uitgang van het lidwoord (hier 1e naamval mannelijk: als Unbeteiligter).
Der Zugezogene / ein Zugezogener (nieuwe bewoner/inwoner): eveneens een zelfstandig gebruikt bijvoeglijk naamwoord.